BEETHOVEN CYCLUS deel X
Bernd Brackman
o.a. de Diabellivariaties en Bagatellen
Beethoven zingt zich los van de realiteit
De pianist Bernd Brackman is aangekomen bij deel X van de spraakmakende cyclus waarin hij alle pianowerken van Beethoven in chronologische volgorde uitvoert. Op van vrijdag 15 januari om 20.15 uur staan de Bagatellen en de Diabelli variaties op het programma.
Eigenlijk componeerde Beethoven deze werken na de laatste drie grote sonates, maar omdat deze zo totaal meesterlijk zijn en Beethoven ze zelf als afsluiting beschouwde, krijgen we eerst de Bagatellen en de Diabelli variaties te horen.
De Bagatellen (opus 119 en 126) zijn merkwaardige stukjes, sommigen zijn maar 8 maten groot. Een soort strooigoed als opmaat voor de Diabellivariaties na de pauze.
De Diabellivariates zijn gebaseerd op een walsje van Diabelli, een vrolijke dijenkletser. Meerder componisten gebruikten dat thema, maar Beethoven maakte er maar liefst 33 variaties op. Het woord variatie dekt niet helemaal de lading, het zijn, zoals Beethoven het zelf ook noemde ‘Veränderungen’, een soort metamorfosen. Iedere variatie heeft een eigen karakter en tempo aanduiding. Het wordt een reis door het landschap van de geest waarbij humor niet vergeten wordt. De een na laatste variatie is een grote fuga. Het bijzondere is dat je een grote apotheose verwacht op het eind, maar na dat grootse deel eindigt alles met een menuet, als een glimlach. Wat dit betreft is het ook een heel fascinerend stuk. Het gebruikte thema kun je alleen nog horen als je het weet.
Beethoven was ten tijde van deze composities op het hoogtepunt van zijn roem, maar totaal doof. Het verhaal gaat dat hij zijn negende symfonie uit diezelfde tijd zelf dirigeerde. Het publiek was zó enthousiast dat de politie moest ingrijpen. Er werd namelijk te lang geklapt – Beethoven moest wel drie keer terugkomen – en dat was staatsvijandig. Zo veel eer en applaus viel de keizer namelijk niet ten deel.
Het unieke project van Bernd Brackman is inmiddels ook in het buitenland doorgedrongen en zal zijn voortgang krijgen in diverse landen.
BEETHOVENCYCLUS
Alle 32 sonates van Ludwig van Beethoven en ook alle andere pianowerken door hem geschreven zullen in een cyclus van concerten op volgorde van verschijnen in serie worden uitgevoerd in ’t Mosterdzaadje door de pianist Bernd Brackman. Dit project startte in september 2007.
Het idee om alle pianomuziek van Beethoven uit te voeren komt niet uit de lucht vallen.
“In 1975 speelde ik al mijn eerste Beethoven sonate. Toen al dacht ik: Dit is zo groots, hier kun je een heel leven mee bezig zijn en dat ís ook zo. Iedere dag is er wel iets nieuws te ontdekken in datgene wat je al goed kent”. Bernd Brackman is een echte Beethoven kenner. Op mijn vraag of hij ook een soort verwantschap met deze componist voelt zegt hij: “Verwantschap is een soort gevoel, daar begint het mee als kind. Hij is nu meer een reisgenoot voor het leven. Beethoven als vriend.”
”Wat Beethoven zo bijzonder maakt is dat elke sonate een eigen structuur en karakter heeft. Hij borduurde niet voort op eerder geschreven motieven. Nu is Beethoven een klassiek componist, maar in zijn tijd was hij heel vernieuwend en experimenteerde hij met onverwachte wendingen. Over hem werd geschreven: ‘De heer Van Beethoven heeft zeker talent, maar waarom wil hij altijd zo origineel zijn?’.” Bernd kan er smakelijk om lachen.
“Voor mij is Beethoven één van de grootste. Iedere sonate is een bergtop en bij elkaar vormt het de hele Himalaya. Een ander aspect dat mij in Beethoven aantrekt en waarmee hij zich onderscheid van andere componisten is dat hij zijn muziek een morele inhoud meegeeft. Hij wil de wereld verbeteren. In eerste instantie word je gegrepen door de klank en voeg je daar het levensverhaal van deze romantische persoonlijkheid aan toe dan krijgt de muziek een extra betekenis.” Bernd noemt snel even drie dingen die in het leven van Beethoven een persoonlijke rol speelde: doof geworden, altijd verliefd, nooit getrouwd.
Beethoven had zijn eigen motto bij het schrijven van muziek. Zijn muziek zou volgende generaties troost moeten brengen. “Dus, ieder die getroost wil worden moet zeker naar de Beethoven cyclus moeten komen luisteren”, aldus Bernd.
Omdat de muziek op volgorde gespeeld gaat worden ontvouwt zich voor de luisteraar het levensverhaal van Beethoven. Van grote overdondering, naar diepe inkeer. “Beethoven wordt wel zwaar genoemd. Ja, hij heeft ook pretenties, maar humor en troost kun je hem niet ontzeggen. Van de 32 sonates zijn sommige beroemd en zeker 28 meesterwerken. Veel minder bekende sonates zijn gewoon ondergesneeuwd.”
DEZE TIJD
“We raken steeds verder weg van de essentie van de muziek”, verzucht Bernd. ”Deze sonates zijn zoals ze altijd waren en het is belangrijk dat het ook zo in tact blijft. In deze tijd moet alles kort en krachtig, in hapklare brokjes. Niet langer dan drie minuten spelen omdat de mensen zich anders gaan vervelen. Liefst moet je er ook sexy en verleidelijk uitzien. We leven ongemerkt volgens de wet van de reclame. Groot contrast met alles ‘kort en krachtig’ is de uitgebreidheid die we kunnen halen van internet. Zo veel informatie dat je er de weg in kwijt zou raken. Of neem alle complete muziekwerken bij het Kruidvat”.
Bernd Brackman begon zijn pianostudie op vierjarige leeftijd bij zijn moeder Frieda Brackman-Hoogerwerf. Hij vervolgde zijn opleiding bij Jaap Spaanderman en won tussen 1971 en 1975 vier keer het Jeugd Muziek Concours voor Noord-Holland. Hierna studeerde hij bij Jan Wijn aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam, waar hij in 1985 afstudeerde. Zijn kennis vervolmaakte hij bij meesters als Vlado Perlemuter, Tamas Vasary, György Sandor, Peter Feuchtwanger, Roberto Szidon, Naum Grubert en, niet te vergeten, Leon Fleisher, maar ook bij violisten als Sandor Vegh en Ivry Giflis. Bernd Brackman won diverse grote internationale prijzen en als solist en kamermuziekspeler treedt hij veelvuldig op in binnen- en buitenland. Met de fluitist Jacques Zoon vormt hij sinds vele jaren een vast duo, alsook met de pianiste Sara Crombach, de violisten Marin Mars en Daniel Rowland (BOE Optiebeurs-prijs 1995), en cellist Gregor Horsch, en werkt regelmatig samen met mensen als Reinbert de Leeuw, Jan Willem de Vriend en Ed Spanjaard.
Bernd Brackman’s uitgebreide solorepertoire reikt van Bach tot Cage. Voor de TROS maakte hij twee klassieke videoclips met muziek van Beethoven. De laatste jaren maakt hij furore met verschillende recitalprogramma’s, steeds geheel gewijd aan muziek van één componist, zoals Bach (de partita’s), Beethoven (de sonates), Chopin, Brahms, Schumann, Skrjabin, Ravel, Messiaen (Vingt Regards sur l’Enfant-Jesus) en Crumb (Makrokosmos). Daarnaast houdt Bernd Brackman zich intensief bezig met les geven: enkele van zijn leerlingen behaalden reeds internationale successen.