LIEDRECITAL
Joost van Tongeren – bariton
Patrick Hopper – piano
Beethoven, Schubert, Fauré
Liedrecital
De bariton Joost van Tongeren en de pianist Patrick Hopper brengen op zondag 19 maart om 15.00 uur een prachtig liedrecital in ’t Mosterdzaadje. Op het programma staan Beethoven, Fauré en Schubert.
Waar gaan de meeste liederen over? Over situaties en emoties, die wij door middel van een lied pogen te verkennen of verwerken. Thema’s zoals de liefde, de dood, verloren liefde, of een combinatie hiervan. Vroeg of laat maken we het allemaal mee en zo hebben de liederen een verbindende werking. An die ferne Geliebte is Beethoven’s enige liedcyclus, maar heeft de generatie componisten die na hem kwamen aangespoord om ook liederencycli te schrijven. Beethoven componeerde deze liederen in april 1816 op een tekst van Alois Isidor Jeitteles (een bevriende arts), waarschijnlijk had deze de tekst in opdracht van Beethoven zelf gemaakt. Beethoven noemde het zelf een ‘liederkreis’, en het thema van het eerste lied komt weer voor in het laatste lied, zodat men als het ware weer terug bij af is. Je zou het kunnen beschouwen als een symbolische ‘ring’ maar ook als een situatie of toestand waar geen einde aan komt. Ook in het lied Adelaïde, gecomponeerd vóór An die ferne Geliebte, heeft Beethoven voor een tekst gekozen over een geliefde die op een afstand zit. De eerste uitgave noemt dit uitgebreid lied zelfs een ‘cantate’ — men zou het misschien kunnen zien als een voorloper van de latere cyclus. Beethoven stuurde zijn manuscript naar de dichter Friedrich Matthison, die later schreef dat, van alle componisten die het gedicht op muziek hadden gezet, de versie van Beethoven het meest diepgaand was in zijn opinie.
Fauré wordt vaak genoemd als de grootste meester van het Franse lied, oftewel ‘mélodie’. Hier een bloemlezing uit zijn honderdtal liederen, die Fauré’s gave laat zien voor het perfect vertalen van een gedicht naar muziek qua sfeer en emotionele schakering. Lydia is een vroeg lied uit de tijd waarin Fauré, samen met veel Franse kunstenaars, zeer gecharmeerd was van de Griekse oudheid en een puurdere vorm van kunstuiting dan de romantische excessen van die tijd. Au bord de l’eau schildert een beeld van een dromerige waterkant en een reflectie over de onzekerheden van het leven en de liefde. Tristesse komt het dichtst bij de populaire genre van Parijse ‘chanson’, wat het contrast met de tekst des te pijnijker maakt. Le Secret speelde Fauré voor aan zijn collega Henri Duparc toe hij het net af had: toen Duparc bij het horen van het lied enorm tekeer tegen hem ging begreep hij meteen dat het lied een succes zou worden!Après un Rêve is misschien wel Fauré’s beroemdste lied: van een ongekende emotionele intensiteit, die een gevoel van enorm verlies feilloos weet op te roepen.
En dan de grootste liedcomponist aller tijden, die zijn brood (vaak letterlijk) verdiende met het schrijven van een lied, Franz Schubert. Een selectie uit zijn laatste collectie Schwanengesang. De titel werd bedacht door de uitgever Haslinger die de manuscripten kocht van Ferdinand Schubert net na de dood van zijn broer. In tegenstelling tot andere collecties vormen de liederen van Schwanengesang geen cyclus met een duidelijk verhaal of ontwikkeling. Het bevat een aantal van Schubert’s beroemdste liederen, en gebuikt teksten van onder anderen Rellstab en Heine. Sommige liederen zijn revolutionair qua zetting en harmonie en blikken hun tijd ver vooruit. Schubert was op het gebied van de dichterlijke kunst een veelvraat en haalde de gedichten van Heine uit een kopie van diens “Buch der Lieder”, terwijl de teksten van Rellstab eerst aan Beethoven waren aangeboden door de schrijver: Schubert heeft ze later via het manusje-van-alles van Beethoven na zijn dood gekregen. Die Taubenpost is het enige lied van een andere schrijver: Johann Gabriel Seidl. Seidl had Schubert vaak geïrriteerd met herhaaldelijke verzoeken om van zijn teksten liederen of zelfs opera’s te maken. Desondanks vond Schubert deze tekst toch de moeite waard om te toonzetten. Het is zijn laatste lied geworden, maar is vrij zonnig en optimistisch van aard — dat klopt ook, want Schubert werd verrast door de dood.